Seo u hlokang ho se tseba:
- Setsing sa Seeds of Gold Farm Clinic, litsebi tse tsoang mekhatlong e nang le seabo li tla ruta, ho tsebisa, ho ruta le ho fepa lihoai le ho batla tsebo ea ho itokolla maemong ana a sitisang tlhahiso ea bona ea temo, har'a tse ling.
Kliniki ya Peo ya Polasi ya Khauta e kgutla kajeno ka phihlello ya pele Setsing sa Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute (KaZARDI) e dihlabeng tsa Kigezi.
Ka theknoloji ea aeroponics, Kachwekano ZARDI e khothaletsa temo ea litapole ntle le tlhoko ea mobu kapa metsi.
Theknoloji ena ea sejoale-joale ea temo ea litapole e thoholetsoa e le ea nakong e tlang kaha mobu o ntse o fokola. Theknoloji ea rateha kaha e ka lekana kae kapa kae ntle le mobu.
Ho ea ka Dr Alex Barekye, mookameli oa lipatlisiso Kachwekano ZARDI, ka boemo ba eona bo phahameng, ho lebeletsoe lihlahisoa tse ntle.
"Ha nako e ntse e ea, ena e tla ba mokhoa o tsebahalang oa ho lema nakong e tlang," Dr Barekye o re. Limatlafatsi le metsi li fuoa lijalo ka mokhoa oa khase ea mouoane.
Khopolo ea aeroponics e qalile morao koana ka 1920 ha liteko tsa pele li ne li etsoa ka lipalesa tsa orchid empa ke tšibollo e ntseng e tsoela pele Uganda.
Dr Barekye o hlokomela hore leha theknoloji ena e ka sebelisoa ho limela tse fapaneng ho kenyelletsa le meroho, litapole li hola hantle tlasa mokhoa ona. Ho kopanya mekhoa ea setso sa lisele, ho lema ho tšoana le hydroponics.
Ha ho bapisoa le mekhoa e meng ea temo, aeroponics e nka sebaka se fokolang sa ho lema. Ka tsamaiso ea metsi a polasi, limatlafatsi li kenngoa ka hloko metsing, tse fanoang ho limela ka tsamaiso ea pompo ea booster. Kaha ke tsamaiso e koetsoeng, ho hakanngoa hore e boloka karolo e fetang 90 lekholong ea metsi le limatlafatsi. Kotulo ea lijalo e ka eketsoa ka liphesente tse 45-75 maemong a nepahetseng.
Ho phaella moo, mongobo le mocheso li lula li le molemo ka ho fetisisa bakeng sa kholo. Ho itšetlehile ka morero oa tšebeliso, litapole li ka kotuloa ka letsoho pele ho nako.
Temo ea liapole
Kachwekano ZARDI eo jwale e shebaneng le katiso ya disebediswa tsa ho jala, diteko le diteko tsa mefuta e fapaneng ya dijalo le mefuta ya diphoofolo, e fana ka dipatlisiso tse batsi mabapi le temo ya meru, diapole le dipere, dinawa tse hlwahlwa, koro le harese, mabele, dierekisi tsa masimong le sericulture, hara tse ding.
Ho tloha mathoasong a lilemo tsa bo-2000, temo ea liapole e ntse e fana ka menyetla ho lihoai tsa setereke sa Kabale 'me litsebi li tla sebetsana le mekhoa e metle e kang ho theha masimo a lifate, ho lokisoa ha masimo, ho lema, ho thibela botsofali, ho fola, ho faola limela hammoho le mafu a kang Powdery mildew. palo ea lihoai.
Hajoale, mmuso oa Uganda o khothaletsa tlhahiso ea liapole tlasa lenaneo la National Agricultural Advisory Services (Naads) lihlabeng tsa litereke tsa Kabale, Kisoro le Kanungu.
Sena se reretse ho kopana le tlhokahalo e ntseng e eketseha ea litholoana tse makhasi. "Temo ea liapole ke monyetla o moholo oa hore lihoai li eketse meputso ea tsona empa ho na le phephetso e kholo ea ho se be le boiphihlelo bo lekaneng har'a lihoai," Dr Barekye oa hlokomela.
Lipōli tse ntlafalitsoeng
E le ho ntlafatsa mekhoa ea boipheliso ea lichaba tsa lihoai sebakeng seo, litsebi li tla boela li arolelane tsebo ea mefuta e ntlafetseng ea lipoli seteisheneng le hore na ba ka fumana tse molemohali ho tsona joang.
Ka barui ba lipoli ba nang le boiphihlelo, bafuputsi le litsebi tsa ho ikatisa Setsi sa Polase sa Kachwekano ZARDI se tla fana ka monyetla oa hore lihoai tse chesehang li ithute ka phaello ea mefuta e ntlafetseng.
Litsebi li tla boela li hlahlobe mekhoa ea ho khutlisetsa mobu o senyehileng, e leng phephetso e kholo lihlabeng ha li ntse li shebana le mefuta e ntlafetseng ea mabele. KaZARDI e hlahlobile mela e 33 ya mabele bakeng sa mamello ya dihlabeng mme ho fihlela jwale ho kgethilwe mela e tsheletseng e tshepisang bakeng sa tokollo. Mefuta ena e kenyelletsa; E 1291, Ndamoga, Shokani, MB 29, MB 30 le MB 27, 'me li ntse li hlahlojoa khahlanong le mefuta e fapaneng ea cheke ea sebakeng sa Kyataombe.
Mabapi le KazardI
Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute e seterekeng sa Rubanda, e leng se seng sa litereke tse tšeletseng sebakeng sa Kigezi. E ka ba 8Km ho tloha tseleng ea Kabale-Kisoro tseleng ea Letša la Bunyonyi bophahamong bo pakeng tsa 1800-2200m ka holim'a bophahamo ba leoatle.
Sebaka sena se fumana palohare ea lipula tsa 875mm ka selemo ka lipula tsa pele tse tlang pakeng tsa Tlhakubele ho isa Motšeanong le lipula tsa bobeli Loetse ho isa ka Tšitoe ka mocheso o tlase oa 8oC le mocheso o phahameng oa 24oC.
Kachwekano e thehiloe ke Mabrithani ka 1937 bakeng sa liteko le pontšo ea lijalo, makhulo le mehlape ea tlhaho e itekanetseng. Ho bile le kenyelletso ea linku tsa merino bakeng sa tlhahiso ea boea. Boea ba eona bo botle, ba bohlokoa bo ne bo lakatseha empa bo ne bo tla emisoa hobane bo ne bo ke ke ba utloisisa moruo. Hamorao ka 1943, koae ea nikotine e ile ea hlahisoa bakeng sa ho hlahisa chelete. Ho fihlela joale ho na le lihoai tse ling tse lemang koae ka har'a sebaka sena le hoja thekiso ea koae e sa thekesele.
Ka 1949, Kachwekano e ile ea fetoha Setsi sa Mapolasi a Setereke (DFI). O mong oa mesebetsi ea DFI e ne e le ho fana ka lithupelo tsa temothuo tse lebisang ho faneng ka mangolo ho bathusi le batsamaisi ba temo joalo ka marena a pharishe le litereke. Kaho ena ea bokhoni e ile ea hlomella marena a libaka ka litsebo tsa ho hasanya litheknoloji tse ileng tsa eketsa tlhahiso ea temo.
Ka 1952 DFI e ile ea qala ho tsebahatsa lipōli le linku tsa lehae e le mohloli oa chelete bakeng sa lihoai tse nyane. Leha ho le joalo, mosebetsi ona o ne o e-na le mathata a tsamaiso e mpe, le khaello ea makhulo. DFI e ile ea etelletsa pele mesebetsi e meng le hoja lihoai li ile tsa lula li hlokometse lipōli le linku tsa matsoalloa a moo. Ka 1961, ho ile ha hlahisoa mefuta ea likhomo e sa tloaelehang, 'me ho fihlela joale sebaka sena se na le mefuta e meng e metle ka ho fetisisa naheng ea Uganda.
Ka 2000, setsi sena se ile sa beoa tlas'a taolo ea National Agricultural Research Organisation (NARO) e le Setsi sa Patlisiso le Nts'etsopele ea Temo (ARDC) ho matlafatsa lipatlisiso tsa temo ka lihlahisoa tsa libaka tsa tikoloho ea lihlabeng.
Tsepamiso haholo-holo e ne e le katiso ea thepa ea ho jala, liteko le liteko tsa mefuta e fapaneng ea lijalo le mefuta ea liphoofolo, ho hula liphoofolo bakeng sa mesebetsi ea polasing e kang ho lema le ho tsamaisa, koetliso ea lihoai le bafani ba bang ba litšebeletso. Tsepamiso ea thepa e ne e lebisitse haholo temong ea meru, liapole le lipere, litapole, linaoa tse hloahloa, koro le harese, mabele, lierekisi tsa masimong, likhoho, lebese, meroho le sericulture, har'a tse ling.
Ka boiteko bona ba amehang ba ile ba fumana tsebo ka phetisetso ea theknoloji ea mekhoa ea sejoale-joale ea temo, ho ile ha e-ba le monyetla o eketsehileng oa ho fumana peo ea motheo le thepa ea ho boloka thepa.
Ka mor'a ho kenngoa le ts'ebetsong ea molao oa NARO oa 2005, Kachwekano e ile ea e-ba Setsi sa Patlisiso ea Temo ea Sechaba se ikemetseng tlas'a NARO.
KaZARDI e thehiloe molemong oa ho atolosa litšebeletso haufi le basebelisi ba ho qetela.
Setsi sena se entsoe ka liteishene tsa sathelaete tse phatlalalitsoeng lebatooeng la Kigezi ho atolosa litšebeletso haufi le batho. Mohlala, Kisoro ho na le liteishene tsa Maziba, Nyamigogo le Nyabwishenya ha Seterekeng sa Kanungu ho na le seteishene sa Kibimbiri.
Mosebetsi oa setheo o ile oa boela oa fetoloa hore o etse lipatlisiso tse sebelisoang le tse ikamahanyang le maemo le ho thusa ho phatlalatsoa ha mahlale a nepahetseng ho latela litsela. Setsi sena se sebetsa tlas'a mananeo a mararo a kenyeletsang: Lenane la Patlisiso ea Lijalo le Matlotlo a Tlhaho, Lenaneo la Lipatlisiso tsa Mehloli ea Liphoofolo le Lenaneo la Phatlalatso ea Theknoloji le Phatlalatso. Kachwekano ZARDI e kenya tšebetsong boholo ba mesebetsi ea eona ka litšebelisano le litšebelisano tsa lehae le tsa machabeng. E na le likamano tse matla le litsi tsa lipatlisiso tsa machaba, litsi tse ling tsa NARO, mebuso ea libaka, mekhatlo e ikemetseng, CSO, le ka holim'a lihlopha tsohle tsa lihoai sebakeng seo. Ho tla ba le monyetla oa ho ithuta haholoanyane ka seo KaZARDI e se etsang ho tsoa ho Seeds of Gold Farm Clinic se tla beng se etsahala setsing seo kajeno.
Tleliniki ea temo
Kajeno: Peo ea Gold Farm Clinic
Likhoebo: Litapole tsa Ireland, apole, ho rua lipōli, temo e se nang mobu
Batšehetsi: Banka ea Stanbic, Banka ea Uganda, NSSF, Naro, NMG
Keno: Ho kenyelletsa le lijo tsa mahala
Mokoetlisi ea ka sehloohong: Ngaka Alex Barekye
Motsamaisi: KazardI
Mothati
Kachwekano ZARDI eo jwale e shebaneng le katiso ya disebediswa tsa ho jala, diteko le diteko tsa mefuta e fapaneng ya dijalo le mefuta ya diphoofolo, e fana ka dipatlisiso tse batsi mabapi le temo ya meru, diapole le dipere, dinawa tse hlwahlwa, koro le harese, mabele, dierekisi tsa masimong le sericulture, hara tse ding.
About
KazardI
Kachwekano Zonal Agricultural Research and Development Institute e seterekeng sa Rubanda, e leng se seng sa litereke tse tšeletseng sebakeng sa Kigezi. E ka ba 8Km ho tloha tseleng ea Kabale-Kisoro haufi le tsela ea Letša la Bunyonyi bophahamong bo pakeng tsa 1800-2200m ka holim'a bophahamo ba leoatle. Sebaka sena se fumana palo ea lipula tsa 875mm ka selemo.
Mohloli: https://www.monitor.co.ug